Cena porady prawnej w Warszawie budzi zrozumiałe zainteresowanie każdej osoby poszukującej pomocy prawnej na etapie pozasądowym, przedsądowym czy tym bardziej sądowym. Dotyczy to zarówno stawek adwokatów, jak i radców prawnych, doradców podatkowych czy np. rzeczników patentowych. Stale rosnąca liczba i objętość aktów prawnych świadczą, że przepisy wkraczają i to bardzo śmiało w niemal każdą dziedzinę życia. Warto zatem wiedzieć, co w praktyce decyduje o wysokości wynagrodzenia adwokata.
Spis treści:
Stawki za konsultację w kancelarii adwokackiej: jakie czynniki je kształtują?
Edukacja nie tylko na studiach
Niewidoczny wysiłek prawnika
Koszt konsultacji z adwokatem: czy pieniądze powinny być tematem tabu?
Kodeks Etyki Adwokackiej a rozliczenia
Wpływ kosztów działania kancelarii na stawki za konsultacje prawne
Miejsce pracy adekwatne do społecznej roli zawodu
Zapewnienie optymalnej jakości wsparcia prawnego
Tradycja i postęp
Dawni mistrzowie
Dwie inteligencje
Łączenie sił
Co decyduje o cenach porad prawnych w Warszawie?
Jako adwokat prowadzący od kilkunastu lat własną kancelarię wiem, że osoby zwracające się do mnie o wsparcie prawne, czy to np. przygotowanie projektu umowy, czy to prowadzenie sprawy przed sądem, są nieraz przekonane, że ceny porad prawnych w Warszawie zależą przede wszystkim od swobodnego uznania poszczególnych prawników.
W rzeczywistości jest zupełnie inaczej. Podobnie jak w sektorze medycznym, pewną rolę odgrywa dynamika rynku, przede wszystkim gra popytu i podaży. Spore znaczenie ma także osobista renoma, którą wypracował sobie adwokat. Trzeba jednak mieć na uwadze także szereg innych, bardzo ważnych czynników.
Pogłębianie wiedzy i systematyczne samokształcenie
Tak samo jak lekarz, który powinien udzielać świadczeń zdrowotnych, bazując na aktualnej wiedzy medycznej, również adwokat musi stale aktualizować i pogłębiać swoją wiedzę. Zdawano sobie z tego sprawę już w średniowiecznych uniwersytetach, kładąc nacisk nie tylko na opanowanie materii wykładów (np. Dekretu Gracjana czy Digestów), lecz także na śledzenie ustawodawstwa królewskiego, nowych przepisów kościelnych czy wyroków sądów wyższych instancji. Wymóg stałego podnoszenia kwalifikacji i zachowywania wysokiej sprawności zawodowej przewiduje § 8 Kodeksu Etyki Adwokackiej.
Wysiłek, który łatwo przeoczyć
Rozmowa z klientem, np. podczas konsultacji on-line, może być krótka, jednak indywidualne podejście do sprawy wymaga doświadczenia połączonego z ugruntowaną, systematyczną wiedzą. Dotyczy to każdej dziedziny prawa, zarówno materialnego, jak i procesowego.
Wbrew pozorom również, gdy chodzi o stosunkowo zwięzłe akty prawne, jak np. Kodeks karny czy Kodeks postępowania administracyjnego, kluczowe dla prowadzenia sprawy w sposób odpowiadający dobrze pojętemu interesowi klienta jest pełne zorientowanie się w orzecznictwie oraz w piśmiennictwie dotyczącym danego zagadnienia (np. wznowienia postępowania administracyjnego czy przypisania skutku w prawie karnym).
Za zwięzłymi, wręcz lakonicznymi przepisami (a wiele takich artykułów znajdziemy np. na początku części ogólnej k.k.) kryje się głęboka refleksja twórców ustawy, zwłaszcza kodeksów. Moje doświadczenie potwierdza, że do poprawnego zinterpretowania większości unormowań, zwłaszcza tych prima facie całkowicie jasnych, konieczna jest lektura nie tylko jednego czy dwóch komentarzy, lecz także sięgnięcie po monografie, artykuły czy glosy. Te źródła wiedzy o prawie połączone z praktyką i płynącym z niej poznaniem realiów sali sądowej, pozwalają na udzielenie efektywnego, odpowiadającego profesjonalnym standardom, wsparcia.
W związku z tym jasne staje się, że pełen czas potrzebny na udzielenie z pozoru krótkiej i prostej porady, np. co do optymalnej formy prowadzenia działalności gospodarczej, jest „ukryty”. Z natury rzeczy klient nie widzi godzin spędzonych na lekturze opracowań czy orzecznictwa. Nie widzi też czasu i kosztów szkoleń, studiów podyplomowych i innych form kształcenia, np. w zakresie języków obcych – a wszystko to wpływa na stawki prawnika.
Cena porady prawnej w Warszawie: czy o pieniądzach naprawdę nie wypada rozmawiać?
Poruszając temat cen porad prawnych i innych usług adwokackich w Warszawie, trzeba mieć na uwadze wymogi etyki zawodowej, ujęte w Kodeksie Etyki Adwokackiej. Wymogi te odnoszą się do każdego przejawu wykonywania zawodu adwokata, począwszy do występowania w charakterze pełnomocnika. Dochowanie wymogów etyki profesjonalnej ma znaczenie nie tylko dla odpowiedzialności dyscyplinarnej, lecz także odpowiedzialności cywilnej. Kierowanie się nimi świadczy o zachowaniu należytej staranności wymaganej przez art. 355 k.c.
Etyka a rozliczenia
Jednym z wymogów etyki zawodowej, w praktyce bardzo istotnym, jest wymóg zachowania skrupulatności w rozliczeniach z każdym klientem. Należy podkreślić, że powinna to być – jak expressis verbis wskazuje KEA – skrupulatność szczególna, a zatem przekraczająca zwykłe standardy obowiązujące przedsiębiorców. Z tym wymogiem wiąże się ściśle zasada zaufania jako fundament relacji między klientem szukającym pomocy prawnej a adwokatem (zob. §§ 50 i 51 KEA).
Kierując się wspomnianymi wymogami etycznymi, kładę nacisk na pełną transparentność i zrozumiałe wyjaśnienie, od czego zależy cena porady w mojej kancelarii. Dotyczy to zarówno spraw zawiłych, jak i z pozoru bagatelnych (np. wykroczenia, najem mieszkania, roszczenia tytułem rękojmi bądź gwarancji przy umowach mniejszej wartości).
Ceny porad prawnych oferowanych przez adwokata w Warszawie a niezbędne koszty działania kancelarii
W praktyce znaczny wpływ na cenę porad prawnych w Warszawie, niezależnie od tego, czy dotyczą one prawa rodzinnego, cywilnego czy np. administracyjnego, mają koszty utrzymania biura i jego wyposażenia. Wbrew pozorom, nie sprowadzają się one do zakupu laptopa, kilku mebli i drukarki laserowej.
Podobnie jak w przypadku omówionego nieco wyżej wymogu stałego pogłębiania wiedzy prawniczej i tym razem wiele kosztów nie jest od razu widocznych dla osób przychodzących do kancelarii. Czasami nie dostrzegą ich wcale. Nie oznacza to jednak, że są to koszty zbędne lub nie mające większego znaczenia. Często to właśnie one stanowią gros wydatków prawnika, niezależnie od tego czy prowadzi kancelarię w formie niewielkiej spółki partnerskiej czy też działa w ramach dużego zespołu.
By miejsce pracy odpowiadało powadze zawodu
Kancelaria powinna znajdować się w lokalu adekwatnym do wymogów godności zawodu i zasad jego wykonywania. Zawód adwokata jest zaliczany nie tylko do zawodów wolnych, lecz także do zawodów zaufania publicznego. Wobec tego np. przy wynajmie biura nie mogę kierować się jedynie kryterium atrakcyjnego czynszu najmu i innych opłat (np. ochrona, sprzątanie i podobne usługi).
Moje kilkunastoletnie doświadczenie potwierdza tezę, że bardzo ważna jest pełna gwarancja zachowania tajemnicy adwokackiej. Stąd niezbędne wydatki na sejf, szafy na akta, oprogramowanie chroniące sieć komputerową kancelarii przed dostępem nieupoważnionych osób itp.
Rozwiązania sprzyjające jakości obsługi prawnej
Szczególne znaczenie ma dla mnie zapewnienie każdemu klientowi dyskrecji, komfortu i poczucia bezpieczeństwa. Kancelaria jest też wyposażona w sprzęt pozwalający na sprawną i poufną komunikację z osobami zwracającymi się o pomoc prawną (np. w drodze konsultacji on-line w czasie rzeczywistym) oraz korzystanie z konta adwokackiego w portalach informacyjnych sądów. Nowoczesne komputery i routery umożliwiają uczestnictwo w posiedzeniach sądowych odbywających się zdalnie. Takie podejście odpowiada Prawu o adwokaturze (np. art. 37d ust. 1) oraz regulaminowi wykonywania zawodu (zob. § 7 nowego regulaminu z 1 grudnia 2023 r., obowiązującego od 1 stycznia 2024).
Nowoczesność i tradycja
Choć głównym narzędziem mojej pracy, zwłaszcza na etapie analizy prawnych aspektów sprawy, są specjalistyczne, dostępne w subskrypcji bazy danych, nadal istotny jest tradycyjny księgozbiór. To właśnie on tworzy bibliotekę kancelarii. Nie stawiam w niej na ilość książek na półkach (choć wiem, że regały pełne pięknie oprawionych woluminów robią czasami duże wrażenie), lecz na ich jakość i aktualność.
Wiedza dawna, lecz przydatna
Pomocna w mej praktyce, np. przy sporządzaniu apelacji albo wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, okazuje się wartościowa literatura dawniejsza, nieosiągalna w formie elektronicznej, np. ze względu na majątkowe prawa autorskie. Nieraz trzeba poszukiwać jej w antykwariatach. Chodzi tu np. o książki specjalistów prawa cywilnego, spadkowego i rodzinnego tej miary co Aleksander Wolter, Józef Stanisław Piątowski, Jan Gwiazdomorski czy Stefan Grzybowski.
Mimo licznych nowelizacji spostrzeżenia dawnych mistrzów dotyczące wykładni przepisów k.c. lub rozmaitych konstrukcji prawnych (np. użytkowania, przelewu wierzytelności czy zachowku) są wciąż w swej istocie aktualne. Dużą rolę gra także omawiane w tych pracach orzecznictwo Sądu Najwyższego, stanowiące fundament nowszych rozstrzygnięć, tworzących ważne dla praktyki linie orzecznicze. Ma to duże znaczenie np. w prawie rodzinnym. Wystarczy spojrzeć na wciąż cytowane i wykorzystywane przez judykaturę wytyczne SN dotyczące alimentów. Co prawda pochodzą one z czasów PRL, jednak ich walory merytoryczne sprawiają, że nadal są cennym źródłem wskazówek nie tylko dla sądów rodzinnych, lecz także dla prawników przygotowujących pozwy czy apelacje dotyczące obowiązku alimentacyjnego, zmiany wysokości świadczeń na rzecz dziecka lub byłego małżonka itp.
Dawniejsze orzecznictwo jest także w dużej mierze aktualne np. w sprawach spadkowych oraz wielu kwestiach normowanych przez prawo rzeczowe (np. przesłanki zasiedzenia, droga konieczna czy zniesienie służebności). Warto wiedzieć, że niektóre, cenne jako źródło wiedzy, dające przy tym obraz rozwoju judykatury zbiory orzecznictwa zawierają liczne judykaty pochodzące jeszcze z czasów II Rzeczypospolitej, nawet z lat 20. XX wieku. Wiele z nich zaskakuje pogłębionym, mającym uniwersalny wymiar spojrzeniem na poszczególne zagadnienia, np. z zakresu prawa umów czy deliktów.
Umysł i procesory
Rzecz jasna, tak samo jak w przypadku np. szkoleń, uważna lektura wspomnianych wyżej publikacji wymaga czasu i skupienia. Również te czynniki wpływają na wynagrodzenie prawnika – czy to adwokata, czy to radcy prawnego. Należy pamiętać przy tym, że ludzkiego umysłu, w tym umysłu prawniczego, nie jest w stanie zastąpić oprogramowanie komputerowe czy narzędzia określane ogólnie jako sztuczna inteligencja (artificial intelligence, AI). Nie oznacza to, że nie ma ona dużego potencjału jako np. swoisty asystent prawnika, mogący przeszukiwać duże zasoby danych. Podkreślmy jednak, że dobre oprogramowanie tego rodzaju niestety nie należy do zbyt tanich. Zatem i korzystanie z owoców rozwoju techniki przekłada się na pewne koszty.
Mimo to można sądzić, że w najbliższych latach oszczędności, zwłaszcza czasu potrzebnego na rutynową pracę, np. przy wstępnej analizie i porządkowaniu akt, przełożą się na redukcję kosztów po stronie kancelarii. Jak wskazuje raport agencji Thomson Reuters z zeszłego roku, połowa ankietowanych profesjonalistów, w tym adwokatów, uznaje, że AI może przyczynić się do zwiększenia nie tylko wydajności operacyjnej w ich miejscach pracy, lecz także zadowolenia klientów. Z pewnością trafne jest spostrzeżenie jednego z ankietowanych, iż rolą dobrego prawnika jest bycie „zaufanym doradcą” (trusted advisor), nie zaś „wytwórcą dokumentów” (producer of documents). W związku z tym szczególnie ważna jest nieosiągalna dla AI wiedza i doświadczenie, gromadzone w praktyce, w pracy z ludźmi, w szukaniu rozwiązań opartych na indywidualnym podejściu.
Pożyteczna synergia
Podejście wykorzystujące „stare i nowe” źródła wiedzy i prawniczego doświadczenia, wspomagane przez AI i inne narzędzia cyfrowe, zapewnia optymalną ochronę interesów mych klientów oraz sprawne prowadzenie spraw. Dotyczy to postępowań przed sądami, jak i negocjacji, mediacji, a także przygotowania projektów testamentów, umów, statutów spółek kapitałowych itp. Korzystanie z różnego rodzaju fachowych źródeł, połączone z doświadczeniem zawodowym, pozwala na szybkie, często już podczas pierwszego spotkania, uchwycenie istoty problemu. Sprawia to, że zaproponowane przeze mnie środki prawne (np. wniesienie pozwu czy zwrócenie się o wznowienie postępowania) skutkują poprawą położenia prawnego, a co za tym idzie również np. finansowego czy osobistego, osób poszukujących pomocy adwokata.
