Cena adwokata prawa rodzinnego w Warszawie czy też, ściślej mówiąc, wysokość honorarium ustalonego w umowie z klientem za pomoc prawną w konkretnej sprawie zależy od wielu czynników. Szczególne znaczenie ma czas i wysiłek poświęcony na prowadzenie sprawy z adekwatną, odpowiadającą standardom zawodowym pieczołowitością. Bardzo istotny okazuje się zatem zasób wiadomości (nie tylko stricte prawniczych), którymi dysponuje adwokat oraz doświadczenie, gromadzone już w czasie studiów.
Spis treści:
Rozliczenia, honorarium i etyka zawodowa
Wspólny interes obu stron
Przemyślane przepisy
Specyficzna gałąź prawa
Precyzja i transparentność stawek
Działanie lege artis i rozliczenia z klientem
By uniknąć niepotrzebnych konfliktów
Jakie czynniki kształtują wynagrodzenie?
Adwokackie prawa i obowiązki
Rozwiązania do wyboru
Znaczenie efektów pracy
Imitacje to słaby pomysł
Adwokat prawa rodzinnego w Warszawie: rozliczenia z klientem i ceny w świetle zasad etyki
Każdy adwokat zajmujący się w swej kancelarii sprawami zaliczanymi do prawa rodzinnego (np. alimenty dla rodzeństwa czy rodziców, opieka, kuratela), zdaje sobie doskonale sprawę z tego, że ceny (honorarium) należne za poradę, przygotowanie projektu intercyzy czy np. sporządzenie pozwu rozwodowego budzą duże zainteresowanie klientów. Jest to w pełni zrozumiałe, tym bardziej, że honorarium może być obliczane na różne sposoby – adekwatnie do stopnia skomplikowania sprawy i ilości czasu niezbędnego, np. do występowania przed sądami lub organami administracji publicznej zajmującej się pomocą dzieciom i rodzinom w kryzysowej sytuacji. Dodajmy, że podobnie jak np. w gabinecie stomatologicznym lub pracowni architekta trzeba liczyć się też z kosztami stałymi, związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. Chodzi tu o składki ZUS, podatki, czynsz, niezbędne wyposażenie kancelarii.
W interesie obu stron
Zaznaczmy, że ani Prawo o adwokaturze, ani inne akty prawne nie zawierają sztywnej regulacji w materii wynagrodzeń, wskazują jednak na konieczność zachowania wysokich standardów w rozliczeniach z każdym klientem (np. co do powierzonych w ramach tzw. depozytu adwokackiego pieniędzy na opłaty sądowe czy pokrycie kosztów ekspertyz).
Przemyślane unormowania
Niektóre praktyki z zakresu rozliczeń i obliczania wynagrodzenia są wyraźnie zabronione przez Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (ZZEA, zwany często Kodeksem Etyki Adwokackiej). Ratio legis takich regulacji nie jest krępowanie swobody umów na linii prawnik-klient lecz zapewnienie, by adwokat nie działał pod nadmierną i niepotrzebną presją. Dzięki temu jakość jego pracy jest o wiele lepsza, na czym – rzecz jasna – korzystają klienci.
Szczególna gałąź prawa
Warto pamiętać także, że specyfiką większości spraw rodzinnych jest to, że za osobą zwracającą się do kancelarii (np. małżonkiem-ofiarą przemocy domowej lub machinacji finansowych byłego partnera) „stoją” np. dzieci lub inne osoby z nim związane. Jakość obsługi prawnej ma bezpośredni i bardzo znaczący (np. warunki bytowe determinowane uzyskaniem alimentów) wpływ na ich życie, edukację, perspektywy zawodowe itp. Moje gromadzone od kilkunastu lat doświadczenie w zakresie szeroko pojętego prawa rodzinnego i małżeńskiego (wbrew pozorom nie chodzi jedynie o rozwód lub separację) potwierdza specyfikę tego obszaru praktyki. Odmiennie niż np. w prawie spółek czy np. prawie umów handlowych, stale mamy do czynienia z osobami najbardziej narażonymi na krzywdę czy manipulację (dzieci, osoby starsze, nieporadne). Tym bardziej niezbędne jest zachowanie szczególnie wysokich standardów zawodowych (por. zw. §§ 2,4 i 7 ZZEA).
Ceny kancelarii adwokata ds. prawa rodzinnego w Warszawie: dokładne rozrachunki do podstawa
Jak już zostało zasygnalizowane nieco wyżej, oprócz kwestii stricte ekonomicznych, kosztów stałych i nakładu pracy w danej sprawie, wpływ na ceny adwokata prawa rodzinnego w Warszawie mają regulacje z zakresu etyki zawodowej. Wzmacniają one przede wszystkim pozycję klienta – zwykle osoby znajdującej się w trudnej, stresującej sytuacji (np. w trakcie sprawy o separację albo podział majątku dorobkowego). W takiej perspektywie trzeba odczytywać poszczególne postanowienia Kodeksu Etyki Adwokackiej.
Zasady właściwego postępowania i prawnicze rachunki
ZZEA w § 50 przewiduje obowiązek dochowania przez adwokata szczególnej skrupulatności w rozliczeniach z klientami. W związku z tym, w mojej praktyce zawsze kieruję się zasadą całkowitej transparentności, dzięki której kwestie finansowe są w pełni zrozumiałe dla moich klientów. Doświadczenie wskazuje, że zachowaniu wymaganej przez § 50 ZZEA skrupulatności sprzyjają dobre praktyki. Chodzi tu np. o wspomniane już deponowanie kwot wpłacanych na inne niż pokrycie honorarium cele (np. opłaty sądowe, wynagrodzenia biegłych i tłumaczy) na specjalne subkonta. Subkonta takie tworzy się na potrzeby poszczególnych spraw. Sumy zdeponowane przez klientów, a niewykorzystane zgodnie z ustalonym wcześniej przeznaczeniem, są zwracane bezzwłocznie. Oprócz tego, każdy mój klient może liczyć na otrzymanie wyczerpującego przedstawienia aktualnego stanu rozliczeń. W związku z objęciem adwokatów fiskalizacją, oprócz faktur i pokwitowań, wystawiam również paragony fiskalne.
Unikanie zbędnych sporów
Co ciekawe, obowiązek szczególnej skrupulatności w obszarze rozliczeń finansowych chroni także interesy samego adwokata. Dzieje się tak, gdyż klient otrzymuje jasny obraz stanu swoich zobowiązań względem kancelarii. Pozwala to na eliminację nieporozumień, a przede wszystkim umożliwia wyczerpujące poinformowanie klienta o czynnikach wpływających na wysokość honorarium i innych należności. Doświadczenie wielu pokoleń prawników wskazuje, że z pozoru bagatelne niedomówienia w relacjach z klientem niepostrzeżenie przeradzają się w poważne konflikty. Kluczem do rozwiązania problemu, gdy jest on jeszcze w zarodku, często okazuje się zwyczajna rozmowa.
Jakie czynniki bierze pod uwagę adwokat prawa rodzinnego w Warszawie, ustalając swe ceny?
Adwokat prowadzący kancelarię prawa rodzinnego w Warszawie lub w innym mieście, ustala swe honorarium (cenę za swe usługi), biorąc pod uwagę m.in. sytuację na rynku prawniczym. Znaczenie ma także indywidualna renoma (uzyskana np. dzięki zadowolonym klientom). Podobnie jak innych przedsiębiorców, adwokata czy radcę prawnego wiążą także powszechnie obowiązuję przepisy, w tym te chroniące konsumentów (zob. ważny, dotyczący m.in. wzorców umownych stosowanych w kancelariach, wyrok TSUE z 15 I 2015, C-537/31 w sprawie Šiba). Szczególne znaczenie mają zasady postępowania zawarte w Kodeksie Etyki Adwokackiej. Warto zaznaczyć, że również radcowie mają swój Kodeks etyki. I ten akt poświęca sporo uwagi kwestiom związanym z rozliczeniami z klientami, w tym wynagrodzeniem za pomoc prawną (zob. zw. art. 43 tego Kodeksu).
Obowiązki i uprawnienia prawniczej profesji
Warto pamiętać, że adwokat – podobnie jak pracownik albo zleceniobiorca – ma gwarantowane przez Konstytucję prawo do adekwatnego wynagrodzenia (zob. zw. art. 24 i 65 naszej ustawy zasadniczej). W swojej praktyce biorę zawsze pod uwagę również prawo klientów do pełnej wiedzy o wydatkach, które wiążą się z prowadzeniem ich spraw. Prawo klienta do rzetelnej i kompleksowej informacji finansowej aktualizuje się już w chwili, gdy decyduje się on na powierzenie kancelarii swojej sprawy, niezależnie od stopnia jej skomplikowania czy np. wartości przedmiotu sporu. Stanowiący fundament dobrych praktyk standard określono w § 50 ust. 2 ZZEA. Zgodnie z nim, adwokat ma obowiązek udzielenia klientowi informacji o wysokości wynagrodzenia albo o metodzie jego obliczenia (np. w oparciu o czas pracy i stawkę godzinową). Informacje te powinny być przedstawione klientowi ex ante, tak, by mógł podjąć decyzję w oparciu o pełną wiedzę o honorarium i innych należnościach (np. zwrot kosztów dojazdu do sądów). W związku z tym, zawsze postępuję tak, by powierzenie sprawy mojej kancelarii łączyło się z opartą na czytelnej informacji zgodą klienta na zaproponowane przeze mnie warunki finansowe. Dbam m.in. o jasne wskazanie, ile wynosi stawka netto, ile brutto, jaka jest wysokość VAT oraz – jeżeli interesuje to klienta – wyjaśnienie, z jakich przepisów prawa podatkowego to wynika.
Wachlarz rozwiązań
Wynagrodzenie adwokata może przybrać formę ryczałtu (znane w USA jako fixed fee), np. za całość sprawy o separację albo alimenty. Ryczałt może objąć także tylko jedną instancję, np. apelacyjną albo postępowanie związane z wniesieniem skargi kasacyjnej. Wynagrodzenie może być także obliczone przy pomocy stawki godzinowej (hourly fee). To właśnie ona często najlepiej odzwierciedla wkład pracy prawnika w prowadzenie danej sprawy. Nic nie stoi na przeszkodzie łączeniu poszczególnych metod, o ile ma to uzasadnienie merytoryczne i nie prowadzi do nieporozumień.
W mojej praktyce kieruję się zasadą jasnego przedstawienia sposobu obliczenia honorarium tak, by klient mógł świadomie zdecydować o przyjęciu mojej oferty. Niebagatelną rolę odgrywają tu tzw. umiejętności miękkie (soft skills), zwłaszcza komunikatywność i umiejętność jasnego przedstawiania informacji na piśmie. Jeśli sprawa jest szczególnie złożona (np. rozwód połączony z podziałem majątku wspólnego, obejmującego kilka nieruchomości lub przedsiębiorstwo), również warunki finansowe są ujęte w umowie z klientem w adekwatny, bardziej rozbudowany sposób.
W zależności od efektu
Na zakończenie warto podkreślić, że w naszym kraju, podobnie jak w innych państwach UE, nie jest dopuszczalne ustalanie honorarium adwokata na bazie tzw. pactum de quota litis, czyli umowy zawartej przed zapadnięciem ostatecznego orzeczenia w sprawie, w której klient zobowiązuje się do przekazania adwokatowi określonej części wygranej (znane w USA i Wielkiej Brytanii jako contingent fee). Może to nastąpić w pieniądzu (np. część kwoty zasądzonej tytułem zadośćuczynienia) albo w innej formie (np. przeniesienie ułamka prawa własności przysądzonej rzeczy). Polski ZZEA w § 50 ust. 3 expressis verbis zabrania uzależniania obowiązku zapłaty honorarium wyłącznie od ostatecznego rezultatu sprawy. Ten sam przepis pozwala jednak na ustalenie, że adwokat otrzyma dodatkowe honorarium za pozytywny wynik procesu, np. uzyskanie alimentów od byłego małżonka. Jest to tzw. success fee, uznane za dopuszczalne np. w wyroku SN z 25 maja 2011 r., II CSK 528/11.
Skuteczna pomoc i jej namiastki
Warto pamiętać, że ZZEA – podobnie jak ustawy czy inne akty stanowiące źródła prawa – nie obejmuje swą regulacją wszelkich możliwych sytuacji. W praktyce oczekiwania klientów co do kształtu umowy z adwokatem czy radcą, w tym sprawy obliczenia honorarium, mogą być bardzo zróżnicowane. Czasami klient ma za sobą doświadczenie korzystania z usług różnego rodzaju doradców prawnych lub np. tzw. kancelarii odszkodowawczych. W takich sytuacjach wyjaśniam, że tego rodzaju przedsiębiorcy zajmujący się usługami prawnymi nie są związani KEA ani Prawem o adwokaturze. Ich oferta może być z pozoru atrakcyjna (np. rozwiązania podobne do pactum de quota litis), jednak pamiętajmy, że gros takich przedsiębiorców nie ma za sobą aplikacji prawniczej (ani adwokackiej czy radcowskiej ani jakiejkolwiek innej), nie jest także objęta odpowiedzialnością dyscyplinarną bądź obowiązkiem ubezpieczenia OC. Rzecz jasna, takie podmioty, niezależnie od nazwy i formy prawnej, nie są w żadnym razie uprawnione do występowania przed sądami, sporządzania skarg kasacyjnych czy podejmowania innych czynności objętych tzw. przymusem adwokacko-radcowskim (zob. np. co do obowiązkowego zastępstwa w sprawach z zakresu własności intelektualnej art. 87(2) k.p.c.).
