Opieka nad dzieckiem po rozwodzie dla ojca to określenie potoczne. Spoglądając na przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dostrzeżemy szybko, że chodzi tu o powierzenie przez sąd wykonywania władzy rodzicielskiej nad synem lub córką. Wbrew obiegowym opiniom, często dzieje się tak, że matka, np. ze względu na stan zdrowia, nałogi czy zaburzenia osobowości nie jest w stanie należycie zajmować się dziećmi. Wtedy najlepszym rozwiązaniem może okazać się powierzenie ich wychowania właśnie ojcu.
Spis treści:
Władza rodzicielska po rozwiązaniu małżeństwa w świetle KRO
Przepisy i czas kryzysu
Co po rozstaniu?
Władza rodzicielska po zakończeniu małżeństwa a wyrok rozwodowy
Czy zawsze dziecku lepiej u matki?
Prawo, życie i wsparcie adwokata
Powierzenie władzy rodzicielskiej: podstawa do dokładne zbadanie sytuacji
Dwa ważne przepisy KRO
Władza nie na stałe
Gdy łączy już tylko dziecko
Jeden prawnik – wiele spraw
Opieka nad dzieckiem po prawomocnym rozwodzie dla ojca: co wynika z art. 58 k.r.o.?
Jak zostało zasygnalizowane już na początku tego tekstu, przyznanie przez sąd opieki nad dzieckiem po rozwodzie dla ojca to de iure przyznanie mu władzy rodzicielskiej. Zwróćmy uwagę, że władza ta obejmuje pieczę nad synem lub córką, choć nie sprowadza się jedynie do niej.
Ochrona prawna na trudnym etapie życia
Właściwe wykonywanie władzy rodzicielskiej jest szczególnie ważne w sytuacji rozwodu. Zwykle jest on objawem poważnego kryzysu nie tylko pożycia małżonków (jego trwały i zupełny rozkład jest conditio sine qua non rozwodu), lecz także sytuacji całej rodziny. Szczególnie narażone na krzywdę i różnego rodzaju urazy psychiczne są dzieci. Z tego względu konieczne jest zapewnienie im jak najlepszej ochrony zarówno ze strony sądu opiekuńczego, jak i ze strony administracji publicznej (np. Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, w szczególnie ciężkiej sytuacji np. Policja).
Dzieci, rozwód i co dalej?
Moje doświadczenie jako adwokata zajmującego się prawem rodzinnym i małżeńskim dowodzi, że kłopoty rodziny nie kończą się wraz z formalnym zakończeniem związku małżeńskiego. Również po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, może powstać konieczność sporządzenia przez prawnika wniosku o powierzenie władzy nad dziećmi ojcu połączone z ograniczeniem jej ich matce. Wiąże się z tym także potrzeba występowania przez adwokata w charakterze pełnomocnika procesowego klienta. Bywa, że okoliczności faktyczne danej sprawy powodują, że trzeba przygotować wniosek o przywrócenie władzy nad dzieckiem.
W każdej sytuacji zapewniam pełną pomoc prawną, zarówno na etapie przedsądowym, sądowym, jak i w stadium egzekucji prawomocnych orzeczeń. Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem zajmuję się również innego rodzaju sprawami, np. z dziedziny prawa spadkowego, prawa pracy, prawa karnego czy prawa cywilnego. Nie jest mi obce także prowadzenie negocjacji (np. dotyczących porozumienia wychowawczego) oraz doprowadzenie dzięki merytorycznym argumentom do rozpoczęcia mediacji, np. między skonfliktowanymi byłymi małżonkami.
Opieka nad dzieckiem po rozwodzie dla ojca a wyrok rozwiązujący małżeństwo
Kwestia przyznania przez sąd opieki nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie dla ojca wiąże się i to ściśle z treścią wyroku rozwodowego. Pamiętajmy, że wydając właśnie to orzeczenie sąd decyduje o władzy rodzicielskiej (zwanej popularnie „opieką nad dzieckiem”) rozstających się małżonków oraz o kontaktach z dzieckiem.
Warto zaznaczyć w tym miejscu, że sąd bierze pod uwagę porozumienie dotyczące sposobu wykonywania władzy nad dzieckiem i utrzymywania kontaktów, o ile odpowiada ono dobru dziecka (art. 58 § 1 k.r.o.). W mej kancelarii adwokackiej przygotowuję takie porozumienia od kilkunastu lat.
Jeśli porozumienia brak, sąd – mając na względzie prawo dziecka do bycia wychowanym przez ojca i matkę – może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców. Łączy się z tym ograniczenie władzy drugiego (art. 58 § 1a k.r.o.). Sąd powinien kierować się dobrem dziecka. By tak rzeczywiście było, zapewniam reprezentację w procesach rozwodowych, przedstawiając mające znaczenie w danej sytuacji, wartościowe merytorycznie dowody i argumentację prawną.
Czy matka jest lepsza od ojca?
Trzeba pamiętać, że w ustawie brak domniemania, że władzę rodzicielską należy powierzyć kobiecie. Znaczenie ma jednak wiek dziecka: nieraz lepiej, by we wczesnym dzieciństwie pieczę sprawowała matka. Uzasadnia to, m.in. jej konstrukcja psychiczna i sposoby ekspresji emocji (zob. np. wciąż w istocie aktualne post. SN z 21 listopada 1952 r., C 1814/52). Nie oznacza to izolowania ojca od dziecka. Jako adwokat dbam o to, by żadne orzeczenie nie było oparte o schematyczne przypisywanie ról społecznych, np. ze względu na płeć. Zastępowanie dowodów stereotypami może okazać się np. podstawą apelacji.
Stereotypów i uproszczeń – nawet być może traktowanych jako oczywistości przez niektórych ekspertów – nie można utożsamiać np. z tzw. faktami notoryjnymi, czyli powszechnie znanymi. Takie fakty nie wymagają dowodu (zob. np. art. 168 k.p.k. oraz art. 228 k.p.c.). Widać tu znaczenie umiejętności analizy argumentacji przeciwnika procesowego lub wnioskowań zawartych w uzasadnieniu wyroku albo postanowienia. Dzięki wychwyceniu stojących u podstaw rozstrzygnięcia założeń, czasem przyjętych milcząco, w sposób dorozumiany, udaje się opracować kontrargumenty np. na potrzeby postępowania odwoławczego.
Życie, przepisy i fachowa pomoc
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że podejmując się prowadzenia sprawy dotyczącej władzy nad dziećmi i ich wychowania uważnie słucham tego, co ma do powiedzenia mój klient. Zakładam, że choć są sprawy podobne, nawet bardzo, to nigdy nie ma spraw identycznych (tak jak nie ma dwóch identycznych ludzi).
Dokładne ustalenie, czego oczekuje ode mnie i od sądu mój klient, jakie są potrzeby rodziny i jak przedstawiają się fakty, sprawia, że udaje mi się zachować wolne od schematów podejście do sprawy. Pamiętam także o tym, by unikać rutyny, zwłaszcza szablonowych, z pozoru „zawsze skutecznych” rozwiązań. Dzięki temu nieraz udaje się znaleźć rozwiązanie w sytuacji z pozoru beznadziejnej. Wtedy w grę wchodzi np. wniesienie skargi o wznowienie postępowania (zob. art. 399 i n. k.p.c.) bądź zwrócenie się do sądu opiekuńczego, by wydał niezbędne zarządzenia, bowiem dobro dziecka klienta jest zagrożone (zob. art. 109 k.r.o.).
Opieka nad dzieckiem po rozwodzie dla ojca: podstawa to dokładna diagnoza
Przy orzekaniu o opiece nad dzieckiem po rozwodzie dla jego matki czy ojca (innymi słowy: o władzy rodzicielskiej), szczególne znaczenie ma dobro dziecka (a nie np. specyficznie pojmowane interesy rodziców, trakujących w skrajnych przypadkach dzieci jako „przychówek”, którym powinni się podzielić po rozwodzie, zupełną patologią jest „granie” dzieckiem, by np. wymusić coś na drugim rodzicu). Pewne znaczenie ma także interes społeczny, w pełni zbieżny z interesem dziecka. Niezbędne jest zatem odniesienie się sądu do solidnie zbadanej w toku postępowania dowodowego sytuacji życiowej dziecka oraz relacji jego ojca i matki. Niezbędne może okazać się także wzięcie pod uwagę szerszej perspektywy, np. postawy dziadków, braci czy sióstr dziecka, rodzeństwa rodziców (wujków czy ciotek dziecka) itp. Wtedy okaże się np. czy rozwojowi dziecka odpowiada wspólne wykonywanie uprawnień i obowiązków względem jego osoby przez rozwiedzionych (wyrok SA w Łodzi z 10 maja 2017 r., I ACa 1436/16).
Mając to na uwadze, opracowuję – traktując jako punkt wyjścia to, co mają do powiedzenia ojciec i matka – argumentację, którą przedstawiam w pismach procesowych i na rozprawie. Dbam także o to, by sąd wziął pod uwagę rozsądne życzenia dziecka (por. np. post. SN z 11 listopada 2000 r., I CKN 1106/99).
Jaką rolę w kontekście opieki nad dzieckiem po rozwodzie dla ojca grają art. 106 i 107 k.r.o.?
Duże znaczenie w praktyce ma to, że rozstrzygnięcie dotyczące opieki nad dzieckiem po rozwodzie dla ojca może okazać się nieadekwatne, np. ze względu na sytuację życiową samego dziecka (w zw. z okresem dojrzewania albo stanem zdrowia itp.) lub rodziców (np. emigracja zarobkowa, poważna choroba lub pobyt w więzieniu). Można powiedzieć, że pierwotne orzeczenie dezaktualizuje się wraz z upływem czasu i dynamiką sytuacji w rodzinie. Zaradzić temu ma sąd opiekuńczy.
Władza rodzicielska nie jest dana raz na zawsze
Udzielając porady prawnej, często rozpoczynam ją od wyjaśnienia, że dopóki syn albo córka nie stanie się pełnoletnia, pozostaje pod władzą rodzicielską. Jeśli brak odmiennego orzeczenia, przysługuje ona ojcu i matce. Dotyczy to także dzieci przysposobionych i „nieślubnych”, o ile macierzyństwo i ojcostwo są stwierdzone de iure.
Zgodnie z art. 106 k.r.o., orzeczenie o władzy rodzicielskiej z prawomocnego wyroku rozwodowego, orzekającego separację lub unieważnienie małżeństwa albo ustalającego pochodzenie dziecka, może być zmienione przez sąd opiekuńczy. Kryterium jest dobro dziecka (zwróć uwagę, że w roku 2008 z art. 106 zniknęła przesłanka zmiany okoliczności). Sąd może stosować wszelkie przewidziane w k.r.o. środki ingerencji we władzę rodzicielską. Tak szerokie pole manewru przewidziane przez ustawodawcę jest przemyślane. Doświadczony sędzia wydziału rodzinnego, wsparty m.in. argumentacją przedstawioną przez rodzica zwracającego się doń o pomoc, nie powinien być krępowany zbyt szczegółową, kazuistyczną regulacją. Takie przepisy – choć precyzyjnie i kompleksowo regulujące daną problematykę – szybko się dezaktualizują. Wielość możliwych w praktyce stanów faktycznych sprawia natomiast, że często ich dokładne stosowanie prowadziłoby do krzywdy tego, kto miał być objęty wzmocnioną ochroną prawną. Nasuwa się tu na myśl paremia summum ius – summa iniuria (łac. „najwyższe [lub: najściślej przestrzegane] prawo – najwyższą niesprawiedliwością”).
Osobne życie, wspólne dziecko
Jeśli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, którzy żyją w rozłączeniu (nie tylko po rozwodzie, lecz np. w separacji faktycznej), sąd może określić sposób wykonywania jej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Podobnie jak w wyroku rozwodowym, sąd opiekuńczy pozostawi władzę rodzicielską obojgu rodzicom, o ile przedstawią oni odpowiadające dobru swego potomka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktach (art. 107 § 1 k.r.o.).
Jeżeli rodzice nie przedstawią takiego porozumienia, sąd ma obowiązek orzeczenia o sposobie wspólnego wykonywania przez nich władzy rodzicielskiej oraz o kontaktach (art. 107 § 2 k.r.o.). I tym razem Kodeks pozwala (verba legis: „sąd może”) na powierzenie wykonywania władzy nad dzieckiem tylko jednemu z rodziców. Łączy się z tym ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiej strony do określonych w orzeczeniu uprawnień i obowiązków. Sąd opiekuńczy nie może orzec arbitralnie, podstawowym kryterium jest dobro dziecka (art. 107 § 2 k.r.o.).
Ojciec, któremu sąd powierzył władzę rodzicielską, ograniczając przy tym władzę matki, może być zobowiązany do określonego postępowania, np. pracy z asystentem rodziny lub poddaniu się terapii (art. 109 § 2 k.r.o.). Sposób kontroli poszczególnych zarządzeń określa sąd (art. 109 § 2 pkt 1 in fine, zob. post. SN z 12 września 1978 r., III CRN 158/78).
Pomoc prawna w rozmaitych sytuacjach
Jeżeli zachodzi taka potrzeba, występuję w imieniu klientów również o zawieszenie wykonywania władzy rodzicielskiej przez matkę (art. 110 k.r.o.). Przyczyną może być np. jej wyjazd za granicę do trwającej dłuższy czas pracy (por. wyrok SN z 29 listopada 1999 r., III CKN 483/98). Do każdej sprawy tego typu podchodzę indywidualnie, zwracając uwagę na mające znaczenie prawne fakty i niuanse. Kreatywne myślenie, które nie opiera się na utartych schematach, pozwala mi na dobranie rozwiązań sprzyjających dobru dziecka i interesom reprezentowanej przeze mnie osoby.
Zapewniam obsługę prawną także, gdy zajdzie potrzeba zwrócenia się do sądu o zmianę orzeczenia dotyczącego władzy rodzicielskiej w związku ze zmianą okoliczności, na których oparło się uprzednie rozstrzygnięcie.
