Podział spadku w Warszawie to – jak wskazują statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości – rodzaj spraw, który rok w rok pojawia się na wokandach stołecznych sądów. To właśnie on kończy wspólność między spadkobiercami, która powstaje wraz z otwarciem spadku. Decyzja o przeprowadzeniu działu może przybrać formę umowy, podział może jednak nastąpić także mocą postanowienia sądowego. Do adwokata należy dopilnowanie, by sąd dokładnie przeanalizował fakty sprawy i relewantne przepisy.
Spis treści:
Dział schedy spadkowej: co trzeba wiedzieć?
Zakres pomocy adwokata
Zgodnie z prawem i nie tylko
Zwalczanie działań contra legem
Prawne zasady podzielenia schedy po zmarłym: parę słów o majątku spadkowym
Różne przepisy – podobne cele
Spółka, którą warto zlikwidować
Wsparcie w razie problemów prawnych
Jak przeprowadzić dział? Spojrzenie na wymogi praktyczne
Gdy odziedziczymy nieruchomość albo przedsiębiorstwo
Co może zrobić sąd?
Darowizny, spadek i niezbędne rozliczenia
Podział i plan podziału spadku w Warszawie: informacje, które Ci się przydadzą
Zanim powiemy kilka słów o zasadach podziału spadku w Warszawie i np. przygotowaniu planu tego typu podziału, trzeba zwrócić uwagę na jedną, ważną m.in. dla orientacji w stanie prawnym, kwestię. Co prawda w potocznym języku czy publicystyce posługiwanie się określeniem „podział spadku” jest częste, to jednak nie jest to określenie stosowane w ustawach. Zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i Kodeksie postępowania cywilnego, tym bardziej w orzecznictwie, znajdziemy jedynie określenie „dział spadku”. Nie ma znaczenia, czy chodzi o Warszawę, Łódź czy jakiekolwiek inne miejsce w Polsce. Nie ma także znaczenia, czy chodzi o testament, sukcesję firmy, zarząd sukcesyjny lub jeszcze inne instytucje prawa prywatnego dotyczące skutków śmierci człowieka w sferze jego interesów i praw majątkowych.
Szerokie spektrum pomocy prawnej
Trzeba w tym miejscu dodać, że jako adwokat prowadzę sprawy spadkowe od wielu lat. Zawsze staram się zachować indywidualne podejście, dalekie od gotowych, z pozoru uniwersalnych, rozwiązań i szkodliwej rutyny. Tylko w ten sposób bowiem mogę określić niuanse konkretnej sprawy i wypracować najkorzystniejszą strategię działania, np. gdy sprawa przed sądem spadku jest już w toku lub gdy zachodzą przesłanki wznowienia postępowania.
Choć przepisy są uniwersalne i jednolite dla całej Polski, analizuję każdy przypadek jako odrębny i w istocie niepowtarzalny (choć, rzecz jasna, podobny do innych spraw danego rodzaju, np. gdy chodzi o dziedziczenie testamentowe). Zajmuję się również sprawami rodzinnymi, prawem umów oraz prawem rzeczowym – zatem dziedzinami wiążącymi się z kwestiami testamentów, zachowków i szeroko pojętego dziedziczenia. Nie jest mi obce także prawo gospodarcze czy karne. Choć może to zabrzmieć niezbyt oczywiście i one wiążą się z prawem spadkowym. Dość wspomnieć o dziedziczeniu udziałów w spółce z o.o., dziedziczeniu wierzytelności po przedsiębiorcy-osobie fizycznej albo np. o penalizowanym przez art. 270 k.k. sfałszowaniu testamentu lub innych dokumentów mających wpływ na porządek dziedziczenia i powołanie do spadku.
Per fas et nefas
Mimo postępów kryminalistyki, zwłaszcza ekspertyzy pisma (zwanej niekiedy niepoprawnie „grafologią”), pozwalających na dość łatwe wykrycie fałszerstwa dokumentów i innych manipulacji czy przeróbek, sprawy z art. 270 k.k. związane z testamentem wciąż pojawiają się na wokandach. Czasami mamy do czynienia ze współsprawstwem (działaniem wspólnie i w porozumieniu, jak tego wymaga art. 18 k.k.). W jednej ze spraw Sąd Okręgowy w Warszawie skazał oskarżoną o podrobienie testamentu na 4 miesiące pozbawienia wolności, zawieszając wykonanie kary na rok. Może się wydawać, że jest to kara niska, jednak pamiętajmy o społecznym odbiorze skazania, tym bardziej za fałszerstwo, oraz o wpisie do Krajowego Rejestru Karnego. Obrońca apelował, domagając się uniewinnienia oskarżonej. Sąd Apelacyjny utrzymał jednak wyrok pierwszej instancji w mocy. Zwrócił m.in. uwagę, że Sąd Okręgowy trafnie przyjął – opierając się na opiniach biegłych z zakresu pisma odręcznego – że doszło do podrobienia aktu ostatniej woli. Sąd Apelacyjny nie przychylił się także do twierdzeń apelującego, że mamy do czynienia z tzw. usiłowaniem nieudolnym, bowiem podrobiony testament nie mógł służyć do rozporządzenia mieniem. W sprawie chodziło jednak nie o rozporządzanie jakąś rzeczą czy prawem, lecz o sfałszowanie dokumentu (zob. wyrok SA w Warszawie z 23 listopada 2017 r., II AKa 378/17).
Zwalczanie naruszeń prawa
Mając na uwadze tego typu sprawy, zawsze wyjaśniam moim klientom, jakie środki prawne należy podjąć w sytuacji, gdy podejrzewają, że jakaś osoba podrobiła lub przerobiła testament. Szczególne znaczenie ma tu zadbanie o zabezpieczenie dowodów na potrzeby postępowania karnego. Łączy się z tym potrzeba działania w ramach postępowania przed sądem cywilnym. Przykładowo, może okazać się konieczne wznowienie postępowania prawomocnie zakończonego ze względu na oparcie orzeczenia na dokumencie podrobionym bądź przerobionym (art. 403 k.p.c.). Co ciekawe, ustawodawca – wbrew pozorom wcale nie tak bardzo oderwany od życiowych realiów – zdaje sobie sprawę z różnych „pomysłów” stron i uczestników postępowań cywilnych. Czasem są one tylko nieprzemyślane (np. ze względu na lekkomyślne zlekceważenie znaczenia konsultacji z prawnikiem), gorzej, gdy mamy do czynienia z celowym postępowaniem contra legem.
Prawne zasady podziału spadku w Warszawie: co obejmuje scheda? co jest wspólnym majątkiem dziedziców?
Warto zwrócić uwagę, że gdy mamy do czynienia – w Warszawie czy w innym mieście – z podziałem spadku między rodzeństwem (np. po jednym z rodziców) lub innymi osobami, a zatem gdy do dziedziczenia powołanych jest więcej niż jeden podmiot, poprzedza go powstanie wspólności majątku spadkowego (art. 1035 k.c.). Wspólność taka pojawia się ex lege (z mocy prawa, „automatycznie”), nie wymaga niczyjej aktywności (np. przygotowania wniosku albo innego pisma). W szczególności do jej powstania nie jest potrzebne orzeczenie sądu.
Zróżnicowane regulacje
Warto w tym miejscu dodać, że niektóre systemy prawne wymagają specjalnej czynności prawnej, np. przeprowadzonej przez notariusza, lub postanowienia sądu wydawanego po zbadaniu sprawy spadkowej (np. znany prawu austriackiemu dekret dziedzictwa, czyli Erbschein, zob. §§ 797 i 819 ABGB, czyli austriackiego k.c.). To one pozwalają na prawne przejście majątku na dziedziców – wcześniej mamy do czynienia z tzw. spadkiem spoczywającym (łac. hereditas iacens, dosł. „spadek leżący”). Ratio legis jest tu ochrona spadku i wierzycieli zmarłego.
Czym innym jest znane naszej procedurze cywilnej stwierdzenie nabycia spadku przez sąd lub notarialne poświadczenie dziedziczenia. Jak wskazuje sama nazwa, ma ono charakter deklaracji stanu prawnego, nie zaś aktu tworzącego taki stan (aktu konstytutywnego). Podczas konsultacji zawsze dążę do tego, by klient rozumiał, czym poszczególne rozwiązania prawne różnią się od siebie i jakie ma to konsekwencje dla jego sprawy. Dzięki temu np. spadkobierca zainteresowany sprawiedliwym działem schedy wie, jakie jego działania mają zapewnioną ochronę prawną. Zdaje sobie także sprawę np. z tego, co możemy wynegocjować z pozostałymi dziedzicami. Czasami – zależy to od konkretnej sytuacji – konieczne okazuje się np. wystąpienie do sądu z wnioskiem o zabezpieczenie spadku (zob. art. 633 i n. k.p.c.).
Kłopotliwa „spółka”: dlaczego do podziału spadku w Warszawie potrzebna jest pomoc prawnika?
Sprawy o podział spadku – w Warszawie i nie tylko – często są dość skomplikowane, a fachowa pomoc i wsparcie merytoryczne mogą ułatwić przejście przez cały proces. Warto wspomnieć, że wspomniana wyżej wspólność między spadkobiercami obejmuje zarówno prawa, jak i długi spadkowe (aktywa i pasywa). Utrzymuje się, dopóki spadek nie zostanie podzielony. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy nastąpić ma podział spadku bez testamentu, jak i gdy zmarły pozostawił taki akt. Wspólność powstaje także, gdy ma nastąpić tzw. nierówny podział spadku (np. jeden dziedzic testamentowy otrzyma 2/3, drugi 1/3). Nie powoduje ona, że udziały „wyrównują się”. Odrębną kwestią jest plan podziału i jego prawnie wiążące ujęcie, np. w umowie między spadkobiercami. Tutaj swoboda jest znaczna, np. jeden z dziedziców może darować swój udział albo jego część innemu (zob. art. 1051-53 k.c.). Możliwe jest także sprzedanie udziału, czy to innemu uprawnionemu do schedy, czy to osobie trzeciej (zob. dotyczący tzw. „zrzeczenia się” spadku na rzecz kogoś innego wyrok SN z 20 maja 1984 r., III CRN 35/84).
Wśród jurydycznych znaków zapytania
Już na tym etapie, zanim rozpoczną się przygotowania do działu, często wymagane jest wsparcie adwokata. Po prostu, większość z nas ma styczność ze sprawą spadkową najwyżej kilka razy w życiu. Dodatkowe trudności pociąga za sobą to, że wspólność schedy ma szczególny charakter. Łączy bowiem cechy współwłasności łącznej i współwłasności w częściach ułamkowych.
Zatem podział majątku spadkowego nie jest trywialną formalnością. Należy go przeprowadzić z uwzględnieniem różnych aspektów prawnych i gospodarczych. Na przykład krąg osób, między którymi zachodzi wspólność spadkowa, może zmieniać się w czasie, np. w rezultacie odrzucenia spadku lub uznania jednego lub wielu spadkobierców niegodnych dziedziczenia.
Dział nie jest też tym samym, co zniesienie współwłasności, mimo iż stosuje się tutaj regulacje dotyczące właśnie tej ostatniej (zob. art. 1035 k.c.). Jest tak, ponieważ wspólność między spadkobiercami obejmuje całość praw, które tworzą spadek, a zatem nie tylko prawo własności, lecz także prawa obligacyjne i inne niż własność prawa rzeczowe, np. użytkowanie i służebności. Dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu, jestem w stanie wszystkie te aspekty uwzględnić, a następnie zapewnić obsługę każdej sprawy spadkowej. Prowadzę sprawy spadkowe w Warszawie, ale także w innych miejscach. Wśród moich klientów są też osoby już nie mieszkające albo nigdy nie mieszkające w Polsce.
W jaki sposób przeprowadzić podział spadku w Warszawie albo innym mieście Polski?
Podział spadku w Warszawie czy w innej miejscowości naszego kraju można przeprowadzić na różne sposoby. Pierwsza z dwóch możliwości to umowa między spadkobiercami, np. w formie aktu notarialnego. Jako adwokat oferuję przygotowanie takiej umowy, konsultacje z pozostałymi spadkobiercami, a także zorganizowanie zawarcia kontraktu zgodnie z prawnymi przesłankami jej ważności i skuteczności (np. przed rejentem). Punktem wyjścia jest przemyślany, realistyczny plan podziału spadku, sporządzony po konsultacjach z klientem i innymi zainteresowanymi osobami. Zwykle niezbędne jest pójście, przynajmniej w jakimś zakresie, na kompromis z pozostałymi dziedzicami. Drugi wariant polega na przekazaniu przygotowanej przeze mnie sprawy w imieniu jednego lub wielu spadkobierców do sądu.
Moment dokonania działu następuje wraz z datą uprawomocnienia się sądowego postanowienia o dziale spadku albo w chwili skutecznego zawarcia umowy o dział całego spadku (wystąpienie do sądu nie wyklucza takiego rozwiązania). W tym zakresie powiadamiam moich klientów o niezbędnych działaniach i kolejnych wydarzeniach, zwłaszcza działaniach sądu.
Nieruchomość lub przedsiębiorstwo w spadku
Warto wiedzieć, że w przypadku, gdy w skład spadku wchodzi jakakolwiek nieruchomość, umowę o dział należy zawrzeć w formie aktu notarialnego (art. 1037 § 2 k.c.). Natomiast, gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, notariusz jest potrzebny jedynie do poświadczenia podpisów w umowie (art. 1037 § 3 k.c.). W obu przypadkach przygotowuję odpowiednie dokumenty i uczestniczę, na życzenie klientów, w poszczególnych czynnościach.
Na sali sądowej
Dział spadku prowadzony przez sąd powinien obejmować cały spadek. Możliwość działu ograniczonego jest dopuszczalna jedynie tylko, gdy zachodzą po temu ważne powody (art. 1038 § 1 i 3 k.c.), np. gdy składnikiem spadku jest przedsiębiorstwo. Dział umowny zapewnia zwykle większą elastyczność, bowiem zainteresowani mogą ograniczyć go do części spadku. Jako adwokat zajmujący się sprawami spadkowymi jestem w stanie pomóc na każdym etapie postępowania – od przygotowania i złożenia pozwu lub wniosku, aż po reprezentację klienta na etapie egzekucji prawomocnych orzeczeń albo innych aktów wskazanych w art. 777 k.p.c. (np. odpowiednio zredagowane akty notarialne, w których dłużnik poddał się egzekucji).
Na czym polega zaliczenie darowizn na schedę spadkową?
Gdy następuje dziedziczenie ustawowe, a dział spadku ma miejsce między zstępnymi zmarłego bądź między tymi zstępnymi a owdowiałym małżonkiem, spadkobiercy ci mają obowiązek zaliczenia na swoją schedę spadkową darowizn, które otrzymali od spadkodawcy (art. 1039 § 1 k.c.). Spadkodawca ma możliwość nałożenia obowiązku zaliczenia darowizn również na spadkobierców ustawowych innych niż wymienieni (art. 1039 § 2 k.c.). Darowizny można dokonać ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Takie zwolnienie może wynikać albo z wyraźnego oświadczenia spadkodawcy albo z okoliczności danej sprawy. Ciężar udowodnienia, że zwolnienie miało miejsce, spoczywa na tym, kto wywodzi z tego skutki prawne (por. ogólną zasadę wysłowioną w art. 6 k.c.). Ta regulacja dotyczy także zapisów windykacyjnych, jednak do ich dokonania niezbędny jest ważny testament w formie aktu notarialnego (art. 981 § 1 k.c.). Z obowiązku zaliczenia zwolnione są ex lege drobne darowizny, przyjęte zwyczajowo w danych stosunkach, np. niezbyt kosztowne prezenty urodzinowe czy świąteczne (art. 1039 § 3 k.c.).
Jeśli wartość darowizny, która podlega zaliczeniu, jest wyższa niż wartość schedy spadkowej, dziedzic nie ma obowiązku zwracania różnicy. Mówi o tym wyraźnie art. 1040 k.c., postanawiając jednocześnie, że w takiej sytuacji przy dziale spadku nie należy uwzględniać ani darowizny, ani spadkobiercy.
