Nie jest tajemnicą, że jednym z najskuteczniejszych sposobów obrony przed roszczeniem o zapłatę zachowku jest podniesienie zarzutu jego przedawnienia.
Termin przedawnienia roszczenia o zachowek wynosi 5 lat, natomiast moment rozpoczęcia jego biegu jest uzależniony od tego, kto jest zobowiązany do zapłaty zachowku. W pierwszej kolejności zobowiązanym z tytułu zachowku jest spadkobierca. W dalszej kolejności obowiązek ten spoczywa na obdarowanych przez spadkodawcę oraz zapisobiercach zapisu windykacyjnego. W poniższym artykule przyjrzymy się nieco bliżej temu zagadnieniu.
Spis treści:
Termin
Przerwanie biegu
Przez czynność uprawnionego dokonaną przed sądem lub odpowiednim organem
Przez uznanie roszczenia przez zobowiązanego
Przez wszczęcie mediacji między uprawnionym i zobowiązanym z tytułu zachowku
Zachowek – termin przedawnienia
W przypadku, gdy roszczenie kierowane jest przeciwko spadkobiercy termin przedawnienia zachowku biegnie od dnia ogłoszenia testamentu. W pozostałych przypadkach jego bieg rozpoczyna się w chwili otwarcia spadku, tj. śmierci spadkodawcy.
Wyżej wskazany 5 – letni termin przedawnienia został wprowadzony ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 85 poz. 458). Przed jej wejściem w życie, tj. przed dniem 23 października 2011 r. obowiązywał 3 – letni termin przedawnienia. Nie ulega wątpliwości, że nowy, 5 – letni termin stosuje się do roszczeń powstałych po dniu 23 października 2011 r.
W jakim terminie przedawniają się roszczenia powstałe przed tą datą? Zgodnie z art. 8 ww. ustawy, do roszczeń tych stosuje się nowy, 5 – letni termin przedawnienia, pod warunkiem, że w dniu jej wejścia w życie roszczenia te nie uległy przedawnieniu. Oznacza to, że termin przedawnienia roszczeń powstałych przed 23 października 2011 r., ale w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, uległ wydłużeniu do lat pięciu.
Przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o zachowek
Przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczenia o zachowek oznacza, że ww. 5 – letni termin biegnie na nowo, a w konsekwencji możliwość skutecznego zgłoszenia przez zobowiązanego zarzutu przedawnienia ulega znacznemu przesunięciu w czasie.
Zgodnie z art. 123 § 1 kodeksu cywilnego „bieg przedawnienia przerywa się:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
- przez wszczęcie mediacji.”
Przerwanie przez czynność uprawnionego dokonaną przed sądem lub odpowiednim organem
Przenosząc treść ww. regulacji na grunt sprawy o zachowek, uznać należy, że w pierwszej kolejności bieg terminu przedawnienia ulega przerwaniu z chwilą wystąpienia przez uprawnionego z powództwem o zapłatę zachowku. Jeżeli zatem powództwo to zostanie wytoczone przed upływem 5 – letniego terminu, zobowiązany nie będzie mógł skutecznie podnosić zarzutu przedawnienia tego roszczenia.
Bieg przedawnienia zostanie także przerwany jeśli uprawniony wystąpi przeciwko zobowiązanemu z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, doprowadzenie do przerwania biegu przedawnienia na skutek złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, możliwe jest wówczas, gdy w treści wniosku o zawezwanie do próby ugodowej „w sposób jednoznaczny oznaczono wierzytelność, zarówno pod względem przedmiotu żądania, jak i jej wysokości„ (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2012 r., V CSK 515/11, LEX nr 1276233).
Bieg przedawnienia roszczenia o zachowek przerywa także zgłoszenie przez uczestnika postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku zarzutu nieważności testamentu (tak uchwała Sądu Najwyższego z 22 października 1992 r., III CZP 130/92, LexisNexis nr 304645, OSNCP 1993, nr 4, poz. 60).
W uzasadnieniu uchwały z dnia 10 października 2013 r., sygn. akt: III CZP 53/13, OSNC 2014/4/41, Sąd Najwyższy wskazał, że do przerwania biegu terminu przedawnienia należnego od spadkobiercy ustawowego, prowadzi również złożenie przez uprawnionego do zachowku wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy.
Przerwanie przez uznanie roszczenia przez zobowiązanego
Jak wynika z ww. regulacji art. 123 § 1 kodeksu cywilnego, przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o zachowek następuje również na skutek uznania roszczenia przez zobowiązanego. Nie wdając się w szczegółowe rozważania na temat charakteru prawnego instytucji uznania długu, uznanie roszczenia o zachowek, oznacza czynność dokonaną przez zobowiązanego wobec uprawnionego do zachowku, w której zobowiązany przyznał istnienie po jego stronie obowiązku zapłaty zachowku lub wyraził wolę dokonania jego zapłaty.
Wskazać należy, że skuteczne przerwanie biegu przedawnienia na skutek uznania długu, nastąpić może wyłącznie wówczas, gdy czynność ta zostanie dokonana przed upływem 5 – letniego terminu przedawnienia.
Przerwanie przez wszczęcie mediacji między uprawnionym i zobowiązanym z tytułu zachowku
Mediacja jest dobrowolna i prowadzi się ją na podstawie:
- umowy o mediację, zawartej między zobowiązanym i uprawnionym z tytułu zachowku – wskazuję, że umowa o mediację może zostać zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o przeprowadzenie mediacji.
- postanowienia sądu kierującego strony do mediacji.
Z punktu widzenia instytucji przedawnienia, istotna jest podstawa mediacji wskazana w pkt 1 powyżej. Wynika to z faktu, że wskazane w pkt 2 postanowienie sądu kierujące strony do mediacji, wydawane jest już po wszczęciu postępowania, co oznacza, że bieg przedawnienia został już wcześniej przerwany na skutek wniesienia przez uprawnionego powództwa o zapłatę.
Zgodnie z art. 183 [6] § 1 kodeksu postępowania cywilnego, wszczęcie mediacji następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.
Należy jednak pamiętać, że samo złożenie wniosku o przeprowadzenie mediacji nie przerywa biegu terminu przedawnienia. Zgodnie bowiem z art. 183 [6] § 2 kodeksu postępowania cywilnego, mediacja nie zostanie wszczęta, pomimo doręczenia ww. wniosku, jeżeli:
- stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji;
- trony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia mediacji;
- strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora;
- strony nie zawarły umowy o mediację, a druga strona nie wyraziła zgody na mediację.
Bieg terminu przedawnienia nie zostanie zatem przerwany, jeżeli jedna ze stron nie wyrazi zgody na przeprowadzenie mediacji.
Ponadto, tak jak w przypadku pozostałych przesłanek przerwania biegu terminu przedawnienia roszczenia o zachowek, tylko wszczęcie mediacji przed upływem tego terminu doprowadzi do jego skutecznego przerwania.
Autorka niniejszego artykułu Adwokat Weronika Drejewicz specjalizuje się w świadczeniu na rzecz Klientów pomocy prawnej w sprawach z zakresu prawa spadkowego.
Posiada wieloletnie doświadczenie w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, sprawach o zapłatę zachowku, stwierdzenie nieważności testamentu, przyjęcie i odrzucenie spadku oraz w sprawach o dział spadku.
Pomaga Klientom na każdym etapie postępowania – od konsultacji wstępnych po reprezentację w toku postępowań sądowych oraz egzekucyjnych.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w sprawie spadkowej, skontaktuj się z Adwokatem Warszawa – Kancelarią Adwokacką Adwokat Weroniki Drejewicz i uzyskaj profesjonalne wsparcie prawne.
